مقدمه

اگر در آیات قرآن بیندیشیم پی می‌بریم که اسلام به موضوع بهداشت «سلامت» بسیار اهمیت داده است در قرآن آمده است که یکی از نام‌های مبارک وزیبای خداوند متعال «سلام» است[1]  یعنی ذات پروردگار در ذات و صفاتش از هر عیب و نقصی به دور است و منبع سلامتی برای جهانیان می‌باشد.

وتنها دین و آیینی که مورد تأیید خداوندY قرار گرفته و دین همه پیامبران نیز می‌باشد دین اسلام است زیرا اساس و ریشه آن بر «سلم» یعنی سلامتی و امنیت بنا شده است.[2] و از همه مؤمنین خواسته است که داخل دین اسلام یعنی دین سلامت شوید.[3] قرآن خود نیز پیروانش را به سوی همه راههای سلامت رهنمود می‌سازد[4]  زیرا در شبی نازل شده است که فضای آن شب یعنی شب قدر آکنده از همه سلامتیها بوده است[5]  همچنین شعار مسلمانان هنگام ملاقات و خداحافظی با هم دیگر «سلام» است که بیانگر آن است که سلام کننده و سلام بر او شده از روان و اندیشه سالم و شعور بالایی برخوردارند زیرا به یکدیگر اعلام می‌کنند که در اندیشه گزند و آسیب رساندن به همدیگر نیستند[6] این موضوع تنها به دنیای انسان ختم نمی‌گردد بلکه سرای دیگرش را به شرطی که در دنیا راه سلامت را پیموده باشد در بر می‌گیرد و در آنجا فرشتگان خدا با شعار «سلام» یعنی (سلامت،سلامت) به استقبال بهشتیان می‌روند و به پذیرایی آنان می‌پردازند و به آنان اعلام می‌دارند که از همه گزند‌ها و آسیب‌ها سلامت هستید[7]. بهشتیان نیز هنگام ملاقات با همدیگر و نشستن کنار هم شعارشان همین «سلام» است[8]  به طور خلاصه می‌توان گفت تنها دین و مکتبی که سلامت دنیا و آخرت انسان را تضمین می‌کند دین اسلام است. ارزش و احترام انسان نزد خداوند متعال از لابلای موضع گیری دین اسلام در رابطه با «سلامت» کاملاً به چشم می‌خورد و این بیانگر آن است که تنها دین و مکتبی که انسان را به معنای واقعی شناخته، دین اسلام است )وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا([9] زیرا در نگاه اسلام انسان موجودی تک بعدی نیست بلکه به طور کلی موجودی است دو بعدی یکی روح و دیگری ماده[10] و هیچ کدام از ابعاد را فدای دیگری نکرده است بلکه به هر کدام به اندازه ی مناسب بها داده است. از این زاویه، نگرش دین اسلام بر آن است که انسان موجودی است که تحت «تأثیر و تاثر پذیری» قرار می‌گیرد یعنی می‌تواند تحت تأثیر همنوعان و محیط اطراف خود قرار بگیرد و در عین حال نیز بر آنان تأثیر بگذارد لذا چون ممکن است از این تأثیر و تاثر پذیری سلامت انسان به خطر بیفتد اسلام تمام راههایی که منجر به خدشه دار شدن سلامت انسان گردد نا مشروع اعلام کرده و دستور لازم صریح و اکید برای پرهیز از آن وضع کرده است و از طرف دیگر نه تنها به پیشگیری اکتفا نکرده بلکه هر آنچه را که موجب سلامت و تقویت بنیه فکری،جسمی‌،اخلاقی و معنوی انسان گردد در دستورات و قوانین خود گنجانیده است.

مفهوم شناسی

برای روشن شدن معنی سلامت، بهداشت وجسم لازم است اشاره کوتاهی به معانی لغوی و اصطلاحی این واژها را داشته باشیم.

سلامت

«راغب اصفهانی» در مفردات می­گوید،"السلامة التعرى من الآفات الظاهرة والباطنة" سلامت به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است.[11]

«لویس معلوف» در المنجد می‌گوید:«السّلامه البرائه من العیوب و الآفه» سلامت، منزه بودن از عیب و مبرا بودن از آفت است. [12]

«شرتونی» در اقرب الموارد می‌گوید: سالم کسی است که از عیب و آفت نجات گرفته باشد». «احمد سیاح» در فرهنگ جامع نوین سلامت را به بی گزندی و بی عیب شدن معنا می‌کند[13]

«دکتر محمد معین» در فرهنگ فارسی خود شش معنا برای سلامت آورده است 1 – بی گزند شدن، بی عیب شدن 2- رهایی یافتن، نجات یافتن 3- امنیت 4- عافیت، تندرستی 5- نجات، رستگاری 6- خلاص از بیماری، شفا.[14]

 لذا مفهوم سلامت در عرف لغت به معنای عاری بودن از هرگونه آفت است، شناخت آفات جسم و روح فرع بر شناخت خود جسم و روح است. کسی که روح را نشناخت چگونه می‌تواند آفات آن را بشناسد و تا زمانی که آسیب‌ها آفتها شناخته نشوند راه علاج و درمان آن هم قابل شناخت نخواهد بود. چنانچه برخی از امراض از قبیل و با، سرخک، سرخچه و ... در گذشته باعث مرگ و میر بسیار بودند، ولی پس از شناخت آنها و پیشرفت علم پزشکی با چیز سهلی – از قبیل تزریق واکسن جلوی آن همه مرگ و میرها گرفته شد. در بعد روانی نیز مسأله به همین منوال است. اگر روان و بیماری‌های آن کاملاً شناخته شود، یقینا از هلاکت‌های معنوی و مرگ و میرهای انسانی جلوگیری خواهد شد.[15]

 تعریف سلامت از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت: سلامت عبارتست از برخورداری از آسایش کامل جسمی‌، روانی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو. جالب توجه است که حکیم نظامی در کتاب پنج گنج خود، با بهره گیری از ایجاز شعر فارسی، تعریف طولانی سازمان جهانی بهداشت را با دو کلمه سلامت و آسودگی، بیان نموده است.[16]

بهداشت

 عبارت است از ایجاد کامل تندرستى بدنى، روانى، اجتماعى و فقدان هر نوع ناتوانى جسمانى و به عبارت دیگر، داشتن علوم و هنر پیشگیرى از بیماریها و طولانى کردن عمر و بالا بردن سطح سلامت و توانائى بشر. البته باید توجه داشت که صرف نداشتن بیمارى جسمى به معنى سالم بودن نیست بلکه در نگاه سازمان جهانى بهداشت، سلامت عبارت است از تأمین رفاه کامل جسمى روانى و اجتماعى، پس هر که بیمارى جسمى ندارد دلیل سلامت او نیست بلکه شخص سالم کسى است که از سلامت روح نیز برخوردار باشد.[17]

جِسْم : [ ج س م ].  جمع­اش: أَجْسَامٌ، و جُسُومٌ . به معنی جَسَد . و جَسَد إِنْسَان ، یعنی بَدَن و تمام أَعْضَائش، و در اصطلاح: كُلُّ ما له طول وعَرْضٌ وعُمْق فهو جِسْمُ. 

 جسم در اصطلاح متکلمان، چیزی است که دارای حیز باشد و قبول انقسام در یک جهت یا بیشتر نماید، نزد فلاسفه ) چیزی که مرکب بود از ماده و صورت آنرا جسم خوانند.[18] ودر منجد است: الجسم جمعه اجسام واجسُم وجُسُوم به معنای بدن، انجه دارای طول و عرض و ارتفاع باشد.[19]

 ودر فرهنگ معین: جسم"jesm " تن، بدن، چیزی که دارای ماده باشد و فضائی را اشغال کرد و هر چیز که دارای طول و عرض و عمق باشد و بتوان آنرا با حواس پنجگانه درک کرد،  جسم است[20] .

جایگاه بهداشت در اسلام

الف)آیات 

قرآن کریم انسانهاى طیّب و پاکیزه را در ردیف توبه کنندگان معرفى مى‏کند. آنجا که فرموده است)إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ([21] یعنى خداوند انسانهاى پاکیزه و با طهارت را دوست دارد. در آیه دیگر همسران مؤمنین را در بهشت جفتهاى پاکیزه مى‏داند[22]. و در سوره مائده غذاهاى حلال را طعام پاکیزه معرفى مى‏کند اینکه با عبارت ) قُلْ لَا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيث([23]، (هرگز پاک و ناپاک برابر نیست)، و با بکارگیرى کلمه طیب بیش از 35 بار در قالب مشتقات خود در ستایش پاکان و کلمه خبیث بمراتب کمتر در مزمت ناپاکان، همه اینها بیانگر اهتمام فوق العاده قرآن کریم است به طهارت و پاکیزگى. 
ب) روایات

 
موضوع طهارت و پاکیزگى آنقدر مهم است که در اکثر کتابهاى فقهیه و رساله‏هاى عملیّه، باب طهارت در آغاز کتاب آمده است و این بیانگر ویژگى اوست که بدون رعایت این مسئله، بسیارى از اعمال انسان نا تمام خواهد بود. پیامبر r اهمیت این موضوع را با عبارتهاى متفاوت بیان فرموده است. در جایى فرموده است «انّ الاسلام نظیفٌ فتنظّفوا فانّه لا یدخل الجنة الّا نظیف»[24] یعنى اسلام پاکیزه است شما هم پاکیزه باشید و همانا جز پاکیزگان وارد بهشت نخواهند شد، و در بیان دیگر فرموده است «هر چه مى‏توانید پاکیزه باشید زیرا که خداوندY، اسلام را بر پاکیزگى نهاده است و هرگز جز پاکان به بهشت راه نخواهند یافت»[25] یعنى طهارت و پاکیزگى میدان وسیعى دارد و هر چه انسان در این مورد دقت و تلاش نماید باز مرحله بالاترى دارد و بالأخره اینکه حضرت فرموده است «خدا طیّب است و پاکیزگى را دوست دارد، بزرگوار است و بزرگوارى را دوست دارد، بخشنده است، بخشندگى را دوست دارد، پس جلو خانه‏هاى خود را پاکیزه سازید و خود را شبیه یهودان نکنید»[26] و درسنن النبی از امام رضا u نقل کرده (نطافت کردن از اخلاق پیامبران است) نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: